Τα προσωπικά όρια είναι οδηγίες, κανόνες και κόκκινες γραμμές που δημιουργεί ένα άτομο για να εντοπίσει εύλογους και ασφαλείς τρόπους επικοινωνίας με τον περίγυρό του. Βάζοντας όρια, δεν επιτρέπεις σε άλλα άτομα να συμπεριφέρονται άσχημα και να σε «χρησιμοποιούν» όπως αυτοί θέλουν. Έχεις έναν τοίχο στο πώς θα ανταποκριθείς, όταν κάποιος περάσει αυτά τα όρια.
Ο τοίχος αυτός είναι διαφορετικός για κάθε άνθρωπο και οι αισθητήρες του απέναντι σ΄αυτόν τον τοίχο είναι μόνο δικοί του. Κάποιος μπορεί να οριοθετεί υπερβολικά τον εαυτό του και τη ζωή του, κρατώντας ασφαλή απόσταση από τον τοίχο, άλλος θέλει να πλησιάσει, να δοκιμάσει να τον γκρεμίσει και να τον προσπεράσει μέχρι να βρει τον επόμενο. Τοίχοι είναι τα όρια, όχι γραμμές που σβήνονται και ξανά γράφονται. Θέλει κόπο για να τα γκρεμίσεις και να τα ξεπεράσεις.
Είναι πολύ σημαντικά στην ψυχολογία. Τα προσωπικά όρια δημιουργούν ένα χώρο όπου μπορούμε να νιώθουμε, να ενεργούμε και να είμαστε πραγματικά ο εαυτός μας. Τα όρια μας οδηγούν στο να λαμβάνουμε αποφάσεις για το πώς να εκφραζόμαστε με ακεραιότητα και να παραμένουμε σεβαστοί στους άλλους. Συχνά συγκρούονται, συγχέονται με αυτά άλλων ατόμων, άλλες φορές είναι θολά στο μυαλό μας και στο μυαλό των ανθρώπων με τους οποίους συναναστρεφόμαστε.
Όλοι πρέπει να τα ορίζουμε, να τα διατηρούμε όσο τα έχουμε ανάγκη και να τα προσπερνάμε χτίζοντας άλλα, εξελίσσοντας τον εαυτό μας. Μας δείχνουν ανά διαστήματα στη ζωή μας που βρισκόμαστε, που τελειώνει η ασφάλεια μας, με ποιους ανθρώπους και με ποιες καταστάσεις είμαστε καλά και με ποιες όχι. Εφαρμόζονται σε όλες τις σχέσεις μας- οικογενειακές, επαγγελματικές, φιλικές και ερωτικές.
Μπορεί να μιλάμε για την εφαρμογή τους στις σχέσεις μας με τους άλλους και αυτό να θέλουμε να ακούσουμε, αλλά τις πιο πολλές φορές τα όρια έχουν πραγματικά να κάνουν με τη δική μας σχέση με τον εαυτό μας. Μας βοηθούν να βάζουμε τις προτεραιότητές μας στις ανάγκες μας, τους στόχους μας, τα συναισθήματα και τις αξίες μας. Τι είδους λοιπόν μπορεί να είναι αυτοί οι τοίχοι που σηκώνουμε; Μπορεί να είναι φυσικοί, συναισθηματικοί και πλέον στην εποχή μας, ψηφιακοί. Κάποια παραδείγματα τοίχων που μπορεί να είναι:
- «Είναι εντάξει να έχει πρόσβαση ο ένας στο κινητό του άλλου, αλλά δεν μπορείς να έχεις τον κωδικό μου.»
- «Δε θέλω να εκφράζουμε τον έρωτα μας σε δημόσιους χώρους.»
- «Θέλω να στέλνουμε μηνύματα, αλλά για ένα συγκεκριμένο διάστημα μέσα στη μέρα.»
- «Θέλω να βγαίνω με τους φίλους μου κάθε Τετάρτη/ Θέλω να περνάω χρόνο με τον εαυτό μου κάθε Κυριακή, κλπ.»
- «Δεν είμαι έτοιμη να προχωρήσουμε σεξουαλικά ακόμα, αλλά μπορούμε να είμαστε πιο διαχυτικοί στα αγγίγματα.»
- «Δε θέλω να σου μιλήσω για το σχεσιακό μου παρελθόν/ μία συγκεκριμένη κατάσταση/..»
- «Σε σβήνω από το instagram γιατί δε θέλω να βλέπεις τι κάνω/ να βλέπω τι κάνεις/ γιατί δε σε πάω/ γιατί με πρόσβαλες/ γιατί δε θέλω πια να είσαι με κανέναν τρόπο στη ζωή μου.»
Πώς μπορεί ανάμεσα στη σχέση δύο ανθρώπων να γίνουν ξεκάθαρα τα όρια του ενός και του άλλου; Μα, με την επικοινωνία, φυσικά. Η επικοινωνία είναι το κλειδί για κάθε υγιή σχέση και τα όρια πρέπει να είναι συνεχώς σε συζήτηση. Αν δε σου αρέσει κάτι, αν νιώθεις άβολα με κάτι άλλο ή ακόμα και αν θέλεις κάτι πολύ να το λες! Μόνο αν επικοινωνούμε ο ένας στον άλλο αυτό που νιώθουμε και σκεφτόμαστε, μπορούμε να καταλάβουμε περισσότερα. Δεν γίνεται να μπούμε ο ένας στο μυαλό του άλλου μαγικά, παρά μόνο με τις λέξεις και τη στάση μας.
Σε μια υγιή σχέση λοιπόν, σέβεται ο ένας τον άλλο, δεν προσπαθεί να τον αλλάξει, αλλά τον ακούει και του είναι ξεκάθαρο πότε πρέπει να περιοριστεί και πότε όχι. Και αν δεν είναι ξεκάθαρο κάτι, μια απλή ερώτηση λύνει τα πάντα: «Είναι οκ αυτό;». Δε χρειάζεται να επιβάλλεται κανείς σε κανέναν, αυτό μόνο προβλήματα δημιουργεί. Συζήτηση και πάλι συζήτηση!
Αν δεν θέλετε να μιλήσετε για τα όριά σας με τον σύντροφό σας, επειδή φοβάστε ότι θα αντιδράσει με θυμό ή βία, αυτό είναι ένα προειδοποιητικό σημάδι ότι η σχέση σας μπορεί να είναι τοξική ή καταχρηστική.
Πώς μπορείς να ξέρεις τώρα αν το όριο που έχεις βάλει είναι κάτι καλό και υγιές για σένα ή αν είναι κάτι που σε περιορίζει και σε κάνει να εθελοτυφλείς; Είναι σημαντικό να προστατευόμαστε, αλλά πολλές φορές στην προσπάθεια μας αυτή, γινόμαστε υπερβολικοί και control freaks χωρίς λόγο. Ένα υγιές όριο έχει να κάνει με το χρόνο που έχουμε με τον εαυτό μας, το χρόνο που μας δίνουμε για να κάνουμε ανασκόπηση και το να σκεφτόμαστε πριν μιλήσουμε, για να μην πληγώνουμε και προσβάλλουμε κάποιον άλλο. Ένα τοξικό όριο από την άλλη είναι η προσπάθεια να ελέγξουμε τους άλλους ως προς τις συμπεριφορές τους ή το να λειτουργούμε εις βάρος των άλλων. Αν λοιπόν πεις στη σχέση σου «Θέλω να σταματήσεις να μιλάς με οποιονδήποτε άντρα/γυναίκα γιατί μπορεί να ζηλέψω», είναι ένα τοξικό όριο. Ένα υγιές όριο θα ήταν «Μπορείς να μιλάς με όποιον θέλεις, σε εμπιστεύομαι, αλλά δε θέλω να κάνεις τίποτα που να προσβάλλει τη σχέση μας. Αν το κάνεις, δε θα υπάρχει πια καμία δέσμευση ανάμεσά μας».
Τα όρια πρέπει να υπάρχουν, αλλά πρέπει και να δουλεύονται, να αλλάζουν. Είναι απολύτως φυσιολογικό να αλλάζουν οι ισορροπίες, όσο αποκτάμε κάποια εμπειρία και όσο γνωρίζουμε τον εαυτό μας. Ίσως να μην είμαστε εντάξει με κάτι στην αρχή μιας σχέσης, αλλά μπορεί να είμαστε εντελώς οκ με αυτό μερικούς μήνες μετά. Όλοι οι άνθρωποι έχουμε κάθε δικαίωμα να αλλάζουμε τα όρια μας και τις αντιλήψεις μας κάθε ώρα και στιγμή. Όχι μόνο έχουμε το δικαίωμα, μη σας πω είναι και υποχρέωση μας. Πρέπει να θέλουμε να εξελισσόμαστε και να επικοινωνούμε, όχι επειδή μας το λένε οι άλλοι, αλλά επειδή όλοι αξίζουμε να είμαστε ασφαλείς και υπολογίσιμοι από τους άλλους και τα όρια παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη δημιουργία υγιών σχέσεων.
